23 - فیلم سینمایی "منک" (2020) - دیوید فینچر

اگر فیلم سینمایی همشهری کین را ندیده‌ باشید، به احتمال زیاد دیدن فیلم "منک" نه تنها لطف چندانی برای شما نخواهد داشت بلکه حوصله‌ شما را هم حسابی سر خواهد برد. همشهری کین یکی از مشهورترین فیلمهای تاریخ سینما است و در لیست‌هایی که همواره از فیلم‌های برتر تاریخ منتشر می‌گردد همواره رتبه‌ی اول یا دوم را به خود اختصاص داده است. با این حال واکنش بسیاری از بینندگان این فیلم پس از دیدن آن جمله‌ای است مشابه با: خب، که چی؟ البته در نگاه اول باید گفت بیشتر این بینندگان حق دارند (خودم هم در مرتبه‌ی اولی که فیلم را تماشا کردم جزئی از همین بینندگان بوده‌ام)، حق دارند چون فیلم همشهری کین فیلمی نیست که مخاطب‌پسند باشد و اگر این همه معتبر است تا حدودی به زمانی که ساخته شده برمی‌گردد و بی‌شک استفاده از موارد تکنیکی بی‌نظیری که در آن زمان برای اولین بار در سینما به کار برده شده بود در این مهم نقش اساسی داشته است. دلیل دیگر را هم ساختارشکنی این فیلم در قیاس با فیلمهای محبوب آن روزها مثل بربادرفته می‌دانند، و البته نکته‌های فنی دیگری که آنها را در نقدهای فراوانی که بر این فیلم نوشته شده می‌توان یافت، مواردی که در کنار آنچه ذکر گردید باعث شده‌اند تا این فیلم بعد از گذشت حدود ۸۰ سال از زمان اکرانش هنوز جایگاه خود را از دست نداده باشد، به طوری که در سال 2020  کارگردان سرشناسی مثل دیوید فینچر به سراغ ساخت فیلمی با محوریت این اثر رفته است. با این پیش‌زمینه و همانطور که پیش از این هم در یادداشت فیلم همشهری کین اشاره کرده بودم اثر اورسون ولز بیشتر به مذاق عشاق سینما و منتقدان خوش می‌آید.  فیلم "منک" هم چنین فیلمی است و شاید حتی دیدن آن بیش از اثر ولز حوصله می‌خواهد؛ (البته به قول یکی از دوستان تا قبل از اینکه از سینما و تاریخش بدانیم)

"هرمن جی منکویتس" یا همان منک، فیلمنامه‌نویس و نویسنده‌ی اهل امریکا بود که بین سالهای ۱۹۲۶ تا ۱۹۵۲ فعالیت می‌کرد. او که یک شخصیت واقعی درتاریخ سینمای امریکا است در زمان فعالیت خود بین استودیوهای هالیوود می‌گشت و به عنوان نویسنده‌ای پشت پرده، کار نویسندگان و کارگردانان دیگر را راه می‌انداخت. آثار او نسبتاٌ می‌درخشیدند اما هیچ جا نامی از او دیده نمی‌شد. هرچند شاید او سهم‌اش را همواره دریافت می‌کرد اما همانطور که می‌دانید در چنین عرصه‌ای همیشه همه چیز پول نیست و میل به شهرت و دیده شدن هم مطرح است. در دوره‌ای از زندگی منک که او غرق در الکل شده و دیگر جایگاه خود در همان پشت پرده سینما را هم از دست داده بود سرو کله‌ی جوانی پیدا می‌شود که اخیرا در رادیو و تلویزیون درخشیده و برای ساخت فیلم سینمایی جدید خود از یک شرکت سینمایی معتبر اختیار تام و بدون محدودیت گرفته است. این کارگردان جوان که اورسون ولز نام داشت به واسطه‌ی وکیلش به سراغ منک که آن روزها در دوران نقاهت تصادف شدید رانندگی به سر می‌برد و حال و روز خوشی نداشت می‌رود و از او می خواهد ظرف ۶۰ روز برایش فیلمنامه‌ای بنویسد که با آن دنیای هالیوود را متحول کند. طبق معمول هم قرار است بعد از ساخت فیلم، نامی از هرمن منکویتس وجود نداشته باشد و همه چیز به نام ولز تمام شود. قرارداد بسته می‌شود و همانطور که احتمالا تا الان متوجه شده‌اید و اتفاقا باید قبل از دیدن فیلم به آن آگاه باشید اثری که منک در این مدت معین می نویسد فیلمنامه‌ی همان فیلم مشهور همشهری کین است. فیلم سینمایی منک را می‌توان زندگی‌نامه‌ی منکویتس در روزهایی که همشهری کین را نوشت به حساب آورد.

اما این فیلم فینچر یک فیلم زندگی‌نامه‌ای عادی نیست. ببینید قضیه از این قرار است؛ کاری که اورسون ولز از منک می‌خواهد شاید کار خیلی سختی برای منک نباشد، در واقع او حرفه‌ای این کار است و بارها به عنوان نویسنده‌ی پشت پرده آثار نسبتا خوبی نوشته است. حتی حالا که از لحاظ جسمی فرسوده به نظر می‌آید و جفت پایش شکسته است هم ذهنش همان ذهن خلاق هرمن منکویتس است و اورسون ولز هم این را خوب می داند که به سراغ او آمده است. اما نکاه اصلی فیلم در اینجاست که منک این بار قصد ندارد به راه قبل ادامه دهد و برای یک بار هم که شده قصد دارد خود واقعی اش را به اثبات برساند. به همین جهت برای نوشتن داستان این فیلمنامه به سراغ زندگی پر فراز و نشیب خودش در هالیوود می‌رود، زندگی پر فراز و نشیبی که در دل خود به افشای نبایدهای فراوان آن روزگار می‌پردازد. در واقع فیلم سینمایی منک با نمایش حال و گذشته‌ی این نویسنده به من  و شمای بیننده نشان می‌دهد که چگونه فیلم همشهری کین شکل گرفته است، تلاشی که او برای نوشتن این فیلم انجام داده بی شباهت با یک انتقام شخصی از هالیوود نیست.

در واقع داستان منک داستان زندگی است. البته روی نسبتا متفاوتی از زندگی، آن بخش از زندگی که ما برای تغییرش تمام تلاشمان را انجام می‌دهیم، اما خب گاهی قرار نیست علی‌رغم همه‌ی تلاش‌هایمان چیزی تغییر کند و ما ناچار به پذیرش آن هستیم. 

---

+ این فیلم که دیوید فینچر آن را در سال 2020 با فیلمنامه‌ای نوشته‌ی پدر خودش بر روی پرده سینما برد بر خلاف آنچه انتظار می رود نه تنها فیلمی در تایید یا تقدیس فیلم همشهری کین، تاریخ سینما و هالیوودبه حساب نمی‌آید بلکه حتی شاید بتوان این فیلم را هجونامه‌ای برهمه آنها دانست.

++ منک به سبک فیلم های آن روزگار سیاه و سفید ساخته شده است.