14- فیلم سینمایی "رفقای خوب" (1990) - مارتین اسکورسیزی

بعد از گذراندن یک روز در ایتالیای دهه چهل میلادی و همراه شدن با غصه‌های جانکاه روبرتو (شخصیت اصلی فیلم "دزد دوچرخه") و همینطور پس از ماجرای نجات سرباز رایان با لحظات پرالتهاب گلوله باران در سواحل نورماندی، بازهم سری به امریکا زدم و این باردر سال ۱۹۹۰ به سراغ فیلمی از جناب مارتین اسکورسیزی بزرگ رفتم. اگر یادتان باشد پیش از این درباره فیلم دیگری از این کارگردان به نام راننده تاکسی با هم صحبت کرده بودیم، فیلمی متفاوت و شاید نه چندان تماشاگرپسند اما بسیار تاثیرگذار در سال ساخت آن،  ۱۹۷۶ و حتی امروز.

چهارده سال پس از آن فیلم، مارتین اسکورسیزی که دیگر کارگردان با تجربه‎‌ای شده بود در ادامه همکاری‌اش با رابرت دنیرو، فیلم رفقای خوب را ساخت که به عقیده بسیاری از کارشناسان بهترین فیلم در کارنامه‌ی هنری این کارگردان خوشنام به حساب می‌آید. رفقای خوب که فیلمی مشابه سری فیلم‌های پدرخوانده است داستانش مانند آنها در دنیای مافیا می‌گذرد. البته این فیلم گَنگستریِ اسکورسیزی تفاوت‌های مهمی با پدرخوانده‌ی کاپولا دارد که در ادامه در حد توان به برخی از آن نکات اشاره خواهم کرد.

رفقای خوب بر اساس ماجرایی واقعی ساخته شده است، این فیلم ظهور، صعود و سقوط جوانی به نام هنری هیل را به نمایش می‌گذارد که از کودکی عاشق زندگیِ پر زرق و برق و اتومبیل‌های شیک بود و از همه بیشتر شیفته‌ی نفوذ و احترام و ترسی بود که در نظرش تنها به واسطه گانگستر بودن نصیب انسان‌ها می‌شد. با دیدن سکانس‌های اولیه فیلم شایدبتوان گفت به هر حال کودکی که در شرایط تقریباً ناآرام یک خانواده زندگی می‌کند حق دارد که در بیرون از خانواده‌اش به دنبال قهرمان بگردد. این کودک در محله و شهر خود افراد خوش لباسی را می‌دید که ماشین های مدل بالا سوار می‌شوند و با آن ژست خاص خودشان اغلب سیگار برگی گوشه لب و همواره یک اسلحه به کمر دارند و عملاً هر کاری که دلشان بخواهد انجام می‌دهند و حتی پلیس ها هم به آنها احترام می گذارند و در واقع از آنها می ترسند. طبیعتاً چنین افرادی گزینه مناسبی برای الگوبرداری توسط هرکودک ماجراجویی با شرایط یاد شده هستند، شرایطی که کودک را مجاب به این کرده بود که گانگستر بودن از رئیس جمهور بودن بهتر است. همانطور که می‌توان حدس زد، این کودک با همان دیدگاه طی ماجرایی به یکی از قطب‌های مهم مافیای شهر می‌پیوند و همراه با آنها رشد کرده و به قول رئیس گروه خیلی زود بکارتش را ازدست می‌دهد و تبدیل به یکی از اعضای مهم این گروه مافیایی می گردد.

در فیلم‌ پدرخوانده‌ی کاپولا با شخصی به نام دون کورلئونه طرف هستیم، پدرخوانده‌ای که خانواده برایش اهمیت فراوان دارد، از نکات مثبت او که با وجود تبهکار بودن، مخاطب داستان را به خود علاقه‌مند می‌کند در کنار پایبند بودن به خانواده، داشتن اصول است. برای مثال اعتقاد دارد که با وجود سود فراوان بازار مواد مخدر، گروه مافیایی‌اش به هیچ وجه نباید دست روی مواد بگذارد حتی اگر در سخت‌ترین شرایط اقتصادی باشد. هرچند همانطور که در ادامه آن فیلم هم می‌توان دید در دنیای واقعی همیشه همه چیز همان‌طور پیش نمی‌رود که انتظارش را داریم، در چنین مواردی انسان‌ها شاید در بهترین شرایط تنها تا زمان زنده بودنشان به اصولی که تعیین کرده‌اند پایبند خواهند بود و پس از آن اوضاع در اغلب موارد متفاوت خواهد گشت. با این حال مخاطب با مافیای ارائه شده در فیلمِ پدرخوانده با وجود تبهکاری، قتل و موارد شنیع فراوان دیگر ارتباط مثبت برقرار می‌کند، ارتباطی که در فیلم رفقای خوب خبری از آن نیست و این نکته به نظرم به عمد توسط اسکورسیزی رعایت شده است، در واقع رفقای خوب فیلمی از آن سوی دنیای مافیاست، سوی واقعی‌تر ماجرا، خشن و دوست نداشتنی . سمتی که سراسر خشونت، کثافت و حتی نارفیقییست.

و با این همه امید بازگشت هم وجود دارد.

رفقای خوب، فیلم خوبی‌ست.