هابیت - جی. آر. آر. تالکین

در یکی از روزهای تابستانی دهه ی دوم از قرن نوزدهم میلادی، وقتی جان رونالد روئل تالکین مشغول تصحیح اوراق امتحانی دانش آموزان بود روی برگ سفیدی با خط بد نوشت: "در سوراخی، در زمین، هابیتی زندگی می کرد...". به قول خودش نمی دانست چرا، اما آن را نوشت و از آن روز بود که واژه ی "هابیت" به وجود آمد. واژه ای که آغازگر خلق دنیایی جدید بود و در پی خود یک داستان گیرا به همین نام و پس از آن داستان های جذاب تری به نام های ارباب حلقه ها و سیلماریون به همراه داشت و اینگونه نام نویسنده اش را در دنیا تا ابد ماندگار کرد. درباره راز ماندگاری این آثار قصد داشتم چند کلامی با جناب تالکین سخن بگویم و از آنجایی که ایشان علاقه ای به استفاده از راه های ارتباطی مدرن نداشتند و در این اوضاع اضطراری هم مجال نامه نویسی وجود نداشت برای گفتگو راهی جز دیدارحضوری باقی نمی ماند که البته راه خیلی آسانی هم نبود، مخصوصاً در این روزهای پُرویروسی که علما همگی متفق القول حکم بر عدم خروج از خانه ها را داده اند و از طرفی هم با خبر شدم که جناب تالکین بعد از اینکه سرو کله ویروس کرونا پیدا شد به جهت دور ماندن از اجتماعات به سرزمین "اِره بور" نقل مکان کرده است. (به گمانم تعطیلات کرونایی هم در این تصمیم ایشان بی تاثیر نباشد، هرچند از چنان فرهنگی چنین برخوردی بعید به نظر می رسد. حالا بماند) سرتان را درد نیاورم به هر حال قدم درراه سفری پرخطر گذاشتم که با استفاده از تجربه پیاده روی آئینی اخیرم خیلی هم بهم سخت نگذشت و بالاخره هفته گذشته بی دردسر به "تنهاکوه" رسیدم اما با وجود اینکه برای ملاقات با جناب تالکین وقت قبلی هم گرفته بودم به محض ورود توسط جناب تورینِ سپر بلوط دستگیر شده و مستقیماً به قرنطینه ی اجباری فرستاده شدم. جایی که در آن همه جور موجود از جمله دورف، هابیت، اِلف و کمتر انسان پیدا می شد، بین خودمان بماند در ابتدا وحشت تمام وجودم را گرفته بود اما طبق معمول همیشه کم کم به شرایط عادت کردم و انصافاً هم باید بگویم برخورد عوامل قرنطینه گر با من بسیار مناسب بود و خدارا شکر درآنجا خبری از روغن بنفشه و امثال آن نبود و بعد از گذراندن دوره ی لازم، وقتی از غیرکرونایی بودنم اطمینان حاصل شد مرا نزد جناب تالکین بردند که در بستر در حال استراحت بودند. بله، متاسفانه ایشان هم چند روزی بود که در تب می سوختند و همین ناخوش احوالی مانع از گفت و گوی طولانی مدتم در رابطه با راز ماندگاری آثار ایشان گردید و به این جهت تنها به چند پرسش مختصر درباره کتاب هابیت بسنده کردم که ایشان هم با وجود حال نامساعد با روی خوش و مهربانی پاسخگو بودند. شما خوانندگان عزیز این وبلاگ هم می توانید بخش هایی از مصاحبه ی یاد شده را در ادامه این یادداشت بخوانید:

+ سلام جناب تالکینِ عزیز، قرار بر این شد که  زیاد مزاحم اوقات شما نشوم، پس فقط خواهش میکنم کمی از کتاب هابیت برایمان بگوئید، از کجا شروع شد؟

- سلام، خواهش می کنم، بسیار خوب در خدمتم، اما فکر نمی کنم نیاز به توضیح خاصی باشد، کافیست برایتان بگویم که روزی روزگاری یک هابیت در سوراخی توی زمین زندگی می کرد. نه از آن سوراخ های کثیف و نمور که پر از دُم کِرم است و بوی لجن می دهد، و باز نه از آن سوراخ های خشک و خالی و شنی که تویش جایی برای نشستن و چیزی برای خوردن پیدا نمی شود، سوراخ، از آن سوراخ های هابیتی بود، و این یعنی آسایش.

+ چه پاسخ عجیبی، پس در همین ابتدا ما متوجه می شویم که گویا این هابیت ها از لحاظ خلق و خوی، خیلی هم به ما انسان های راحت طلب این روزگار بی شباهت نبودند، درست می گویم؟ حالا این هابیت شما چه جور هابیتی هست؟ اصلا داستان از چه قرار است؟

- دوست عزیز هرچند فکر می کنم شما کتاب را خوب نخوانده ای اما اشکالی ندارد شما اولی اش نیستی، برایت می گویم، هابیت ما هابیتی بود که خیلی دستش به دهانش می رسید و اسمش بَگینز بود. بَگینزها از عهد بوق توی محله ی تپه زندگی می کردند و مردم خیلی حرمت و احترامشان را داشتند، نه فقط به خاطر آن که ثروتمند بودند، بلکه برای این که ماجراجو نبودند یا کارهای غیرمنتظره ازشان سر نمی زد: می توانستی بی آن که زحمت پرسیدن به خودت بدهی، حدس بزنی که یک بگینز به سوالت چه جوابی می دهد. این داستان، داستان بگینزی است که دست به ماجراجویی زد و یک دفعه دید کارهایی از او سر می زند و چیزهایی می گوید که پاک غیرمنتظره است. درست است که شاید احترامش را پیش در و همسایه از دست داد، اما در عوض، خب، حالا کتاب را که بهترخواندی بعدش خواهی دید که آخر سر در عوض چیزی نصیب اش شد یا نشد.

- بله حق با شماست باید کتاب را خوب خواند تا متوجه این موضوع شد. البته نا گفته نماند که من این توانایی را دارم که درباره کتابهایی که نخوانده ام هم حرف بزنم، اما جدی جدی هابیت را خوانده ام و باید این نکته را هم در نظر داشت که این مصاحبه را افرادی که کتاب را نخوانده اند هم خواهند خواند، افرادی که شاید پیش از خواندن کتاب دوست داشته باشند کمی درباره آن بدانند، پس با اجازه شما ادامه می دهم، موافقید؟

 + از دست شما خبرنگار ها، خیلی خب، بفرمائید.

- متشکرم، نام کتاب شما هابیت است و فرمودید این جناب بیلبو بگینز که شخصیت اصلی داستان شماست هم یک هابیت می باشد، امکان دارد بفرمائید اصلا هابیت یعنی چه؟

+ بله حق داریدکه حالا می پرسید هابیت یعنی چه؟ خیال می کنم امروزه روز اول لازم باشد که کمی وصف هابیت ها را بگوییم، چون آنها خیلی کمیاب و به قول خودشان از مردمِ بزرگ که ما باشیم، گریزان شده اند. هابیت ها مردم کوچکی هستند (یا بودند)، تقریباً نصف قد ما، و کوچک تر از دورف های ریشو. هابیت ها ریش ندارند. چیزهای خارق العاده و جادویی در آنها کم است، یا نیست، مگر آن چیزهای کوچک پیش پا افتاده و روزمره، که وقتی مردم بزرگ و ابلهی مثل من و شمای دست و پا چلفتی از راه می رسیم و مثل فیل سر و صدا راه می اندازیم، طوری که آن ها از یک فرسخی می شنوند و این به آنها کمک می کند که بی سر و صدا و فوری غیب شان بزند. اگر اوضاع مساعد باشد شکم شان خیلی چربی می آورد، لباس هایی به رنگ روشن می پوشند( عمدتاً سبز و زرد)، کفش پا نمی کنند، چون پاشان به طور طبیعی کف چرم مانندی دارد و روی آن موهای انبوه و گرم و قهوه ای رنگی می روید که خیلی شبیه به موهای سرشان است ( که جعد دارد) ، انگشتان بلند و چالاک و سبزه، و صورت مهربان دارند، و موقع خنده، خنده شان از ته دل است (مخصوصاً بعد از شام که هر وقت گیرشان بیاید دو بار در شب نوش جان می کنند.) خب، حالا اینقدر می دانید که با خیال راحت بروید و داستان را ادامه بدهید.

-از توضیح جامع تان درباره این موجودات متشکرم، جناب تالکین این درست است که می گویند شما کتاب هابیت را برای نوجوانان نوشته اید؟

+ تا شما نوجوانی و بزرگسالی را چه سنینی بدانید. دوست عزیز با نهایت احترامی که برای شما و خوانندگان قائل هستم باید بگویم که متاسفانه تمام روز را برای مصاحبه با شما وقت ندارم و با توجه به این که امروز صبح کمی برایم نفس کشیدن مشکل شده  باید هر چه سریع تر به پزشکم مراجعه کنم، خدانگهدارتان.

-اما آخر... باشد، از لطفتان سپاسگزارم. بعد از خواندن سه گانه ارباب حلقه ها باز هم مزاحمتان خواهم شد. برایتان آرزوی سلامتی دارم. خدانگهدار.

آنچه تا اینجا خواندید بخشی از مصاحبه من با جناب تالکین بود که قسمت هایی از آن (خصوصاً بخش هایی که با قلم نارنجی رنگ به رشته تحریر درآمده) هم در کتاب هابیت به چاپ رسیده است. در واقع کتاب هابیت بدون بخش هایی از این مصاحبه گنگ می نمود و به همین جهت با رضایت اینجانب این مصاحبه روشنگر نیز در کتاب جای داده شد. در ادامه مطلب سعی کردم چند کلامی درباره داستان کتاب هم بنویسم.

---

جی آر آر تالکین  نویسنده، شاعر، زبان شناس و استاد دانشگاه بریتانیایی بود که در سوم ژانویه 1892 در آفریقای جنوبی متولد شد. پدرش آرتور روئل تالکین و مادرش مابل سوفیلد انگلیسی بودند و یک سال پیش از تولدِ جان به آفریقای جنوبی مهاجرت کردند، در سال 1896 تالکین پدرش را از دست داد و مادرش او و برادرش را به انگلستان بازگرداند اما از بخت بد این دو کودک مادر هم در سال 1904 بر اثر بیماری دیابت که در آن سال ها درمان پذیر نبود جانش را از دست داد و تالکین توسط کشیشی به نام پدر فرانسس مورگان تربیت شد. معروف ترین کتابهای او هابیت، ارباب حلقه ها و سیلماریلیون می باشد که از پر خواننده ترین کتاب های ادبیات داستانی جهان به حساب می آید و به نقل از ویکیپدیا همین کتاب هابیت تا کنون بیش از 140 میلیون نسخه درکشور های مختلف به فروش رفته است و تعداد خوانندگانی که در سایت گودریدز بعد از خواندنش به آن رای داده اند تا این لحظه به 2709848 نفر رسیده که با این تعداد و نمره 4.27 در نوع خود یک رکورد به حساب می آید.  

مشخصات کتابی که من خواندم: ترجمه رضا علیزاده، انتشارات روزنه ، چاپ ششم ، در 1500 صفحه و 432 صفحه

 

آبروی از دست رفته کاترینا بلوم - هاینریش بُل

خشونت چگونه شکل می گیرد و به کجا می انجامد.

اگر این جمله را که عنوان فرعی این کتاب هم می باشد به صورت یک جمله سوالی در نظر بگیریم و در جست و جوی پاسخ آن باشیم با سیل عظیمی از دلایل ایجاد خشونت مواجه خواهیم شدکه برخی از آنها ما را به تعجب وا می دارد.بدیهی ست انسان ها ازهرطبقه اجتماعی و با هر تحصیلاتی که باشند خشونت را دوست ندارند(حتی اگربه شکل های مختلف آنرا در رفتار خود بروز دهند).سرمنشا خشونت،گاه می تواند عوامل درونی مثل استفاده ابزاری از آن برای کنترل دیگران و قرار دادن آنها در وضعیتی خلاف میلشان باشد و یا در بیشتر موارد عوامل بیرونی که دست در دست هم می دهند و با حمله به انسانها در نهایت یک انفجار را ایجاد می کنند.به هر حال دلایل شکل گیری خشونت فراوان است و مجال پرداختن به همه آنها نه تنها در این یادداشت نیست بلکه درحد و اندازه سواد این حقیرهم نمی باشد.نکته قابل توجه اینجاست که در باور عموم غالبا اینطور به نظر می رسد که خشونت کاری جاهلانه بوده و کمتر انتظار می رود که شاهد ابرازآن از انسانهای تحصیل کرده و و دارای مدارج بالا باشیم اما در این کتاب خواهیم خواند که با قضاوت های نادرست و بوجود آوردن جو و شرایطی ناعادلانه چگونه خشم در وجود انسانها با هر طبقه ای ریشه می دواند و به کجا می انجامد.

شخصیت اصلی این کتاب همانطور که از عنوانش مشخص است کاترینا بلوم است.زنی بیست و هفت ساله که مدت ها پیش،از همسرش جدا شده و از طریق شغل خدمتکاری در منازل و همچنین ساماندهی میهمانی ها روزگار می گذراند.او از کودکی در فقر و با درد و رنج فراوان زندگی کرده و حالا چند سالی ست که با برنامه ریزی و جدیتی که در کارها از خود نشان داده موفق شده برای خودش یک خانه اقساطی و یک اتومبیل فولکس واگن دست و پا کند ودر حال حاضر برای خودش زندگی ایده آلی دارد.

کاترینا عاشق رقصیدن است اما هیچ گاه در روابطش افراط نکرده و برای رسیدن به این علاقه بی گدار به آب نمی زند.این رفتاراو باعث شده دوستان و نزدیکانش برچسب هایی نظیر"خواهر روحانی" و "امل" به او بزنند.اما او اعتقاد دارد این روزها نمی شود با کسی به راحتی رقصید و از آن رقصیدن لذت برد چرا که آنها ظرفیتش را ندارند و به آدم بند می کنند.همچنین او از وقتی فولکس واگنش را خریده ازاین بابت خوشحال است کهدیگر لازم نیست تا با هر کس و ناکسی فقط برای اینکه او را بعد از میهمانی به خانه برساند برقصد.

قضیه از این قرار آغاز می شود که خانم ولترزهایم که از دوستان کاتریناوهمچنین قیم او به حساب می آید او را به یک میهمانی بعدازظهر دعوت می کند.در این میهمانی کاترینا با شخصی به نام لودویک گوتن آشنا شده و یک دل نه صد دل عاشق او می شود.این جناب لودویک مدت هاست که به دلیل مظنونیت در جرم های تروریستی تحت تعقیب پلیس قرار دارد.کاترینا بعد از مهمانی،لودویک را به خانه خودش می برد و این در حالی است که هر دو در تمام این مدت تحت نظر پلیس هستند.فردای آن روز وقتی حوصله پلیس به سر می آید وبرای دستگیری لودیگ گوتن به خانه کاترینا هجوم می آورد اثری از گوتن نمی یابد وگویا او از یک راه مخفی آپارتمان را ترک و فرار کرده است.

پس از آن کاترینا به جرم همدستی با گوتن دستگیر و مورد بازجویی خشونت آمیز پلیس قرار می گیرداما بعد از چند روز بازجویی وقتی پلیس مدرکی بر علیه اش پیدا نمی کند او را آزاد می کند.قضیه به همین جا ختم نمی شودچرا که این بازجویی ها به بیرون از اداره پلیس درز پیدا کرده و به دست خبرنگاران"روزنامه"می رسد وآنها به روش خصمانه خود با استفاده از دروغ،سیاه نمایی و وارونه سازی واقعیت به آبرو و شرافت کاترینا هجوم برده و از این زن بی گناه در باور عموم یک چهره خرابکار و فاسد می سازد.

و اما کتاب از منظری دیگر:

کتاب آبروی از دست رفته کاترینا بلوم روایتی گزارش گونه است که داستانش در دهه هفتاد میلادی می گذرد و یک قتل را گزارش می دهد.در واقع کتاب به خود قتل و چگونگی وقوع آن نمی پردازد.چرا که قتل در همان ابتدای داستان اتفاق افتاده و مشخص است که قاتل کاترینا است.اما تا اینجای داستان آنطور که خواننده متوجه می شود و راوی هم به آن اشاره می کند کاترینا به هیچ وجه دارای چنین شخصیتی که جنایتی چون قتل از او سر بزند نیست.اما چه اتفاقی می افتد که کار به اینجا می انجامد؟ این سوالی است که با خواندن این کتاب به پاسخش دست می یابیم.راوی داستان یک دانای کل محدود است.او گزارشات پلیس،مقالات روزنامه،اظهارات وکیل مدافع و شاهدان ماجرا را برای ما می خواند و اینگونه ارتباطات لازم برای یافتن حقیقت را برقرار می کندوهمه این ها در کنارهم هستند که متن کتاب را تشکیل می دهند.

نقد اصلی بل در این کتاب به روزنامه و شیوه عمل آن است .هرچند در طول متن نامی از هیچ روزنامه ای نمی برد و فقط از واژه "روزنامه" استفاده می کند.اما جمله ای که در ابتدای کتاب آورده است گویای همه چیز است :

افراد و اتفاقات این داستان همگی تخیلی هستند.اگر آن چه نگاشته شده با شیوه ی عمل روزنامه نگاران روزنامه ی بیلد Bild شباهت دارد،عمدی ویا اتفاقی نیست بلکه اجتناب ناپذیر است.

اما این انتقاد از کجا آب می خورد؟

از مطالبی که درباره این کتاب نوشته شده متوجه شدم در دوره ای که این کتاب منتشرشده است گروهکی در آلمان به نام  فراکسیون ارتش سرخ فعالیت داشته که مسبب دستبردهای متعدد به بانک ها وقتل و انفجار های زیادی در آلمان غربی بود.این گروهک درآن سال ها به سختی توسط پلیس تحت فشار قرار گرفت و در نهایت تعداد زیادی از افراد گروه در درگیری کشته شدند و یا خودکشی کردند.در آن سال ها بل سخنانی در حمایت از حقوق فردی متهمین این گروه گفته بود که با حمله روزنامه ها از جمله روزنامه پرتیراژ آن روز ها یعنی بیلد مواجه شد.بیلد در حمله ای همه جانبه بدون در نظر گرفتن منظور اصلی بل و جایگاهش او را حامی تروریست نامید.بل در این کتاب در واقع نقد خود را به این رویکرد روزنامه بیان می کند وآن را یکی دلایل اصلی ایجاد خشونت در جامعه می داند که نتایج فاجعه باری را به بار خواهد آورد.رویکردی که به پیش داوری و ترور شخصیت انسانها و قربانی کردن آنها تنها برای "خبر داغ" می پردازد.

........................

هاینریش بُل در سال 1917 متولد شد و در سال 1985 از دنیا رفت. او در سال 1972 یعنی در سالهایی که جایزه نوبل ادبیات از ارجی بیش از امروز برخوردار بود توانست این جایزه را بعد از توماس مان به عنوان دومین نویسنده آلمانی از آن خود کند.در کشور ما بل بیشتر به خاطر کتاب "عقاید یک دلقک" شناخته می شود اما در لیست 1001کتابی که قبل از مرگ باید خواند طبق آخرین ویرایش ارائه شده،سه کتاب از این نویسنده حضور دارد که نام کتاب "آبروی از دست رفته کاترینا بلوم"در کنار کتابهای" بیلیارد در ساعت نه ونیم" و "سیمای زنی در میان جمع" به چشم می خورد.

پی نوشت 1:اگر به دنبال یک مطلب خوب درباره این کتاب هستید کافیست یادداشت وبلاگ میله بدون پرچم بر این کتاب را از"اینجا"بخوانید.(من هم مثل هاینریش بگویم که شباهتهای این یادداشت با یادداشت میله عمدی و یا اتفاقی نیست بلکه اجتناب ناپذیر است.)

پی نوشت2: پیش از این کتاب"نان سالهای جوانی" را از این نویسنده خوانده  بودم و"اینجا" چند خطی درباره اش نوشته ام.

پی نوشت 3: تنها سی روز تا جام جهانی مانده است.

هرگز رهایم مکن - کازوئو ایشی گورو

همانطور که دوستداران کتاب و کتابخوانی در جریان هستند چند سال پیش لیستی در قالب یک کتاب تحت عنوان "1001 کتابی که باید پیش از مرگ بخوانید" منتشر گردید که براساس نظرات بیش از یکصد نویسنده ومنتقد ادبی تنظیم شده بود. در همان سالها علاقه مندان فارسی زبان هم بر اساس کتاب های ترجمه شده موجود در آن لیست که به چیزی حدود 500 عنوان می رسید،لیست هایی را تنظیم و در فضای مجازی منتشر کردند.در صدراولین لیست ارائه شده که بسیار هم مورد استقبال قرار گرفت نام  کتاب"هرگز رهایم مکن"به چشم می خورد که درآن زمان بسیاری از مخاطبان این لیست (از جمله خودم) را کنجکاو به خواندن این کتاب کرد و حتی بسیاری اینگونه با این نویسنده آشنا شدند و کارهای او را دنبال کردند.همچنین چند ماه پیش وقتی آکادمی اسکار نام "کازوئو ایشی گورو" را به عنوان برنده جایزه نوبل ادبیات درسال ۲۰۱۷ معرفی کرد همه نگاه ها به سمت این نویسنده وآثارش روانه شد و اینگونه بود که من به فکر بازخوانی این کتاب افتادم.

شاید از عنوان کتاب(هرگز رهایم مکن*) بر می آید که با یک داستان عاشقانه(حتی از نوع آبکی آن)مواجه باشیم،اما نه تنها به هیچ وجه اینگونه نیست بلکه خواننده بعد از خواندن آن متوجه خواهد شد که کتاب حرفهای زیادی برای گفتن دارد. به هر حال جوایز و افتخارات متعددی که این کتاب نصیب نویسنده اش کرده است می تواند گواه خوبی بر این مدعا باشد،نامزدی جایزه ی بوکر و سی کلارک و قرار گرفتن در لیست 100 رمان برتر انگلستان و همچنین معرفی آن به عنوان بهترین رمان سال 2005 از نظر مجله تایم تنها بخشی از این افتخارات است.

و اما بپردازیم به داستان این کتاب:
داستان در انگستان و در اواخر قرن بیستم اتفاق می افتد و راوی خودش را در ابتدای کتاب اینگونه به خواننده معرفی می کند:

"اسمم کتی اچ است.سی و یک سال دارم و بیش از یازده سال است که پرستارم.میدانم،یک عمر است اما راستش می خواهند هشت ماه دیگر هم ادامه بدهم ،یعنی تا آخر سال.با این حساب تقریبا می شود دوازده سال تمام .حالا می دانم که سابقه کار طولانی ام ضرورتاً به این معنا نیست که کارم از نظر آنها محشر است.پرستاران خیلی خوبی را می شناسم که دو سه ساله عذرشان را خواسته اند و دست کم یک پرستار را می شناسم که به رغم بی مصرف بودن  چهارده سال آزگار به کارش ادامه داد. پس قصدم لاف زدن نیست اما به هر حال حتم دارم که از کارم راضی بوده اند و در کل،خودم هم همین طور."

کتی در ادامه برای ما از زندگی وخاطراتش می گوید.او به همراه روت و تومی که دیگر شخصیت های اصلی داستان و همچنین دوستان صمیمی او هستند در مدرسه ای شبانه روزی به نام هیلشم درس خوانده ،زندگی کرده و به قول معروف بزرگ شده است.در ابتدا همه چیز عادی به نظر می رسد اما نه هیلشم یک مدرسه عادی است و نه دانش آموزانی که در آن درس می خوانند.کتی همچنین برای ما از شیوه آموزش هیلشم می گوید،روشی که به تمام دانش آموزان القا می کند که این سرنوشت تلخ را بپذیرند و در طول کتاب خواهیم دید که سرپرست های مدرسه در این آموزش چقدر هم موفق بوده اند چرا که شاهد هیچ گونه اعتراضی از سوی دانش آموزان نیستیم و آن ها این موضوع را ناگزیر می دانند.

وقتی می گوئیم کتی از زندگی اش در هیلشم سخن می گوید در واقع از چیزهایی سخن می گوید که همه ما در مراحل رشدمان از کودکی تا نوجوانی و بزرگسالی با آنها مواجه بوده ایم و یا خواهیم بود.البته تفاوت های مهمی هم وجود دارد مثلا اینکه در هیلشم محدودیت شدید اطلاعاتی حاکم است و بچه ها به گونه ای پرورش می یابند که حتی در ارتباط برقرار کردن با یکدیگر هم مشکل دارند.آنها برای خرید هایشان هم اجازه ندارند از هیلشم بیرون بروند وماهانه از دنیای بیرون کامیونهایی وارد می شوند و برای آنها بازار های ماهانه برگذار می کنند و آنها می توانند با ژتون هایشان از آنجا خرید کنند.

و اما سرپرست ها: هیلشم توسط سرپرست هایی اداره می شود که انسانهایی از دنیای بیرون از هیلشم هستند. آنها از بچه ها می خواهند که خلاقیتشان را به کار بیندازند و آثار هنری خلق کنند و آن آثار را در بازاری بین خودشان بفروشند.اما چیزی که برای بچه ها بیش از آن اهمیت دارد این است که یکی از سرپرستها به نام دوشیزه لوسی ماهانه بهترین آثار هنری بچه ها را انتخاب می کند و با خود می برد و بین بچه ها شایع است که در جایی یک گالری از آثار بچه ها وجود دارد که آثار در آنجا به نمایش گذاشته می شوند.

سخن از شایعات بین بچه ها به میان آمد و نباید از این غافل شد که این هم یکی از روشهای تربیتی هیلشم بود،نمونه ای دیگر می تواند داستان بیشه ها باشد،هیلشم در جایی مانند یک تپه بنا شده که دورتا دور آن را بیشه هایی فرا گرفته است.بیشه هایی که داستان های وحشناکی درباره آنها می گفتند:

...یک بار،نه خیلی پیش از آن که ما به هیلشم بیاییم،پسر بچه ای با دوستانش به شدت دعوا می کند و به فراسوی مرزهای هیلشم می گریزد.دوروز بعد جسدش را پیدا می کنند،دردل آن بیشه ها،در حالی که به درختی بسته شده بود و دست و پایش بریده شده بودند.داستان دیگری که سر زبان ها افتاده بود سرگردان بودن شبح دختری در میان آن درخت ها بود... 

...سرپرست ها همیشه اصرار می کردند که این داستانها احمقانه اند.اما بعد بچه های با سابقه تر به ما می گفتند که خود سرپرستها وقتی که آنها بچه تر بودند،این وقایع را برایشان تعریف کرده بودند،و نیز این که به زودی همان داستان های شوم را برای ما هم تعریف خواهند کرد،همان طور که برای آن ها تعریف کرده بودند.

یکی دیگر از روشهای جالب توجه و البته بهتر است بگوئیم ظالمانه ی تربیت بچه ها در هیلشم این بود که سرپرست ها اطلاعات مورد نیازسالهای آتی بچه ها و یا هراطلاعاتی که قصد نداشتند در آینده مستقیما به آن اشاره کنند را در سنین پائین تر و چند سالی پیش از آنکه کودک حتی به درک آن برسد در اختیارش می گذاشتند و درست است که دانش آموزان چیز زیادی از آن اطلاعات سر در نمی آورد اما برای سرپرستها همین که ذره ای از آن اطلاعات در ذهن آنها ته نشین شود کافی بود.

....................

اگر خواننده ی این کتاب از آن دسته کتابخوان هایی باشد که در لابلای نوشته ها به دنبال معنا ومفهوم یا حرف اصلی نویسنده می گردند، بدون شک با رسیدن به صفحات انتهایی داستان عمیقاً به فکر فرو رفته و یا حتی اشک خواهد ریخت. چرا که خواننده با پی بردن به عمق این داستان لحظه ای خودش را جای آن کودکان گذاشته و فارغ از هر نوع اعتقادی که داشته باشد در مقیاسی بزرگترمتوجه نگاه نویسنده به زندگی انسان در این دنیا  خواهد شد: ما به دنیا می آییم ،زندگی می کنیم و می میریم واین سرنوشت برای ما چنان بدیهی است وآن را پذیرفته ایم که مسئله فقط اعتراض کردن ما به آن نیست بلکه ما هم مثل بچه های هیلشم دیگر همه مطمئن شده ایم اعتراضمان در این راه فایده ای نخواهد داشت و به هر حال روزی جسم همه ما این دنیا را ترک خواهد کرد.اما همواره در انتهای تاریکی میتوان به  دیدن بارقه هایی از امید چشم داشت.همانطور که ایشی گورو این نور را در دل شخصیت های داستانش به وسیله آن نقاشی ها و امید به آن مهلت بیشتر زندگی کردن** زنده نگه داشته بود.شاید در دنیای واقعی هم تنها وسیله ی جاودانه ماندن بشر،هنر باشد و تنها هنر بتواند به انسان مهلت بیشتری برای باقی ماندن نامش در دنیا هدیه کند.همانطور که چنین مهلتی را بیش از یکهزار سال است که برای هنرمندانی چون فردوسی طوسی فراهم کرده است.

....................

کازوئو ایشی گورو متولد 1954 در شهر ناکازاکی ژاپن است اما از پنج سالگی به همراه خانواده اش به انگلیس مهاجرت کرده و امروز یک نویسنده انگلیسی به حساب می آید.ایشیگورو یکی از مهمترین نویسنده های معاصرانگلیس شناخته می شود.او در سال 1989 بخاطر کتاب "بازمانده روز"برنده جایزه بوکر شد و همچنین دو کتاب دیگرش یعنی "وقتی یتیم بودیم"(2000)و"هرگز رهایم مکن"(2005) در فهرست نامزدهای نهایی این جایزه قرار گرفته اند و البته بدون شک بزرگترین افتخار این نویسنده کسب جایزه نوبل ادبیات بوده که آن رادر سال2017 از آن خود کرد. در لیست 1001 کتابی که باید پیش از مرگ خواند پنج اثر از این نویسنده حضور دارد. 

مشخصات کتابی که من خواندم: هرگز رهایم مکن-ترجمه سهیل سُمی - نشر ققنوس - چاپ سوم1389 -1100 نسخه - 367 صفحه

* هرگز رهایم مکن (never let me go) گویا عنوان قطعه ای  از یک موسیقی به خوانندگی شخصی به نام جودی بریج واتر است .

**جهت لوث نشدن داستان به پیشنهاد دوست خوبم  این داستانِ چند سال مهلت زندگیِ بیشتر و هیلشم را به ادامه مطلب منتقل کردم.

دکتر جکیل و آقای هاید - رابرت لویی استیوِنسُن

آقای آتِرسُن وکیل دادگستری به همراه دوستش اِنفیلد عادت داشت که روزهای یکشنبه را به پیاده روی بپردازد ،طی یکی از این پیاده روی ها در کوچه ای که محل گذرشان بود اِنفیلد به واقعه ای که چند روز پیش در این مکان اتفاق افتاده و موجب حیرتش شده اشاره می کند و نظر آترسن را در این باره جویا می شود. ماجرا از این قرار بوده است که سر پیچِ خیابان،مردی کوتاه قامت و دستپاچه و با چهره ای کریه که با سرعت در حال راه رفتن بود با دختر بچه ای برخورد و دخترک را به زمین می اندازد و بدون اعتنا به ناله های دخترکِ نقش زمین شده از روی او رد می شود و با پیگیری انفیلد و در نهایت پدر ومادر بچه برای ختم قائله مجبور به پرداخت حق السکوت طی یک چک می شود .اما نکته اینجاست که با دیدن نام روی چک توسط انفیلد معما ها آغاز می شود.

این رمان با وجود حجم کم که چیزی حدود 100 صفحه است به گونه های ادبی مختلفی ازقبیل معمایی، علمی، تخیلی،جنایی،روانشناسی و... سرک کشیده است که در نوع خود کم نظیر بوده وماندگاری این اثر نشان از آن دارد که درارائه بیشتر آنها موفق بوده است .کتاب با  زاویه دید سوم شخص آغاز می شود و در ادامه بخشهایی به راوی اول شخص تغییر پیدا می کند و این  نکته با توجه به اینکه از انتشار این کتاب بیش از یک قرن می گذرد جالب توجه است.

دکتر هنری جکیل که در خانواده ای بسیار متمول به دنیا آمده بود، علاوه بر ثروت از موهبت های دیگری نیز برخوردار بود ،ذاتاً به ابتکار تمایل داشت و شیفته ی احترامی بود که به همنوعان خردمند و برجسته اش می گذاشتند،چنان که می شود تصور کرد قطعا آینده ی پر افتخار و شاخصی در انتظارش بود.در حقیقت بزرگترین اشتباهش نوعی خوش دلی توام با بی صبری بود،که برای خیلی ها سبب شادمانی است،ولی برای او دشوار بود که آن را با میل مبرم خود به آن که سری در میان سرها درآورد آشتی دهد و ظاهری موقر در برابر جمع داشته باشد .چنین شد که لذائذش را از دیگران پنهان کرد و وقتی به سنین پختگی رسید و به اطراف خود نگریست و پیشرفت وموقعیت خود را در جامعه ارزیابی کرد ،دید که سخت درگیر زندگی دوگانه شده است.چه بسا مردانی که لغزش های گناهکارانه شان را آشکارا مرتکب می شدند اما او به خاطر بلند پروازی هایش آنها را با حس ننگی مرگبار پنهان می کرد.

شاید بار ها این جمله را شنیده باشیم که بشر آمیزه ای از خیر و شر است .در این که  همه انسان ها خوبی را دوست دارند شکی نیست اما آیا خوب یا بد مطلق وجود دارد؟ همه انسان های خوب هم به نوعی در عین خوب بودن دچار شیطنت هایی در درون خود هستند و یا انسانهایی که آنها را بد می نامیم در عین بد بودن می توان بارقه هایی از نیکی را در آنها دید و در نظر انسان خوش بینی چون من انسان با فطرت خوبش همواره در حال مبارزه با نیروی شر است .هرچند که شاید جناب استیونسن با من هم نظر نباشند.

..................

رابرت لوییس بالفور استیونسُن  نویسنده اسکاتلندی است  که  در سال 1850 در اِدینبرا متولد شد .او که خالق رمان خاطره انگیز "جزیره گنج" است  کتاب دکتر جکیل و آقای هاید را در سال 1886  بر اساس خوابی که یک شب دیده بود نوشت و با نام اصلی (Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde) منتشر کرد .این اثر تا به امروز منبع الهام بسیاری از تئاتر ها و فیلم های سینمایی و آثار ادبی جهان بوده وشهرتش تا به آنجاست که نامش در کشورهای مختلف جهان تبدیل به ضرب المثل شده است.یکی از مهمترین آثار ادبی که با چنین موضوعی به ذهنم می رسد رمان زیبای ایتالو کالوینو یعنی  ویکنت دو نیم شده  است.

استیونسن که در تمام عمرش از ناراحتی جدی دستگاه تنفسی رنج می برد دائما در حال سفر به شهرهای خوش آب و هوا بود تا بیماری اش تسکین یابد.تربیت تقدیرگرایانه ی او و مبارزه ی دائمی اش با بیماری سبب شد ذهنش همیشه درگیر اندیشه مرگ و روی تیره فطرت بشر باشد و اثر آن در نوشته هایش هویدا شود.استیونسن مدعی بود"تخیل برای بزرگتر ها مثل بازی برای بچه هاست"و تا پایان زندگی اش طیف وسیعی از آثار تخیلی را پدیدآورد.

.............

مشخصات کتابی من خواندم: دکتر جکیل و مسترهاید - ترجمه مرجان رضایی - نشر مرکز - چاپ اول 1389 - 1800 نسخه - 97 صفحه

............

اگر قصد خواندن این کتاب را داشتید بدون خواندن هیچ پیشگفتار،مقدمه،نقد و یا خلاصه داستان،مستقیم به سراغ خود کتاب بروید و خیالتان از بابت مطلبی هم که در اینجا خواندید راحت باشد.

در قند هندوانه - ریچارد براتیگان

وقتی چهارشنبه ششم خرداد 1394 حوالی ساعت 8 شب خوندن کتاب در قند هندوانه رو تمام کردم حدوداً یک ساعتی همینطور مات و مبهوت به کتاب فکر می کردم و تلاش می کردم که چیزی ازش بفهمم اما فایده ای نداشت.تصمیم گرفتم سری به وبلاگ میله بدون پرچم بزنم تاهم بعد مدت ها یادی از دوستم بکنم،هم ببینم نظرش درباره این کتاب چیه.مطلبش جالب بود. براش کامنت گذاشتم که :

سلام به دوست خیلی خوبم ، 

دلمون برات یه ذره شده.

امروز این کتاب رو خوندم.وقتی تمومش کردم شدیداً از خریدنش پشیمون شدم.گفتم بیام اینجا مطلبت رو بخونم ببینم تو ازش چی فهمیدی.یه خورده خوشم اومد.

ممنون . به این  دلیل که از من خیلی بیشتر فهمیدی . در مجموع حداقل برای الان باید بگیم فقط یک کتابه و بزاریمش کنار.

اما باید حتما دوباره رفت سراغش 

شاید نه به این زودی ها

و او در پاسخ گفت:

سلام رفیق

دل به دل راه داره.

این از پست های خیلی قدیمیه این وبلاگه ... راستش دارم از ابتدا به کتاب ها نمره میدم و به همین خاطر دارم پست های قدیمی رو می خونم .دیروز یه اشاره ای به این کتاب در پست مربوط  به شیدایی لل و اشتاین  دوراس دیدم که جالب بود برام. حتما ببین.البته اون اشاره مربوط به زمانیه که برای بار اول در قند هندوانه را خوانده بودم.

می دانی که طرفدارهای پر و پیمانی دارد .منتها خودم به شخصه بعد از این دیگر به سراغش نرفته ام .شاید روزی بروم . البته نه به این زودی ها !!

...................

و این" نه به این زودی" که من گفتم چیزی حدود دو سال و نیم طول کشید و یکی ازهمین روزها وقتی قصد داشتم خواندن کتابی را آغاز کنم سراغ در قند هندوانه رفتم و در یک بعد از ظهر تماماً آزاد(و البته کم یاب)آن را خواندم. به پایان رساندن یک کتاب 185 صفحه ای در نصف روز نشان از سرعت بالای کتاب خواندن من  یا جذابیت فراوان داستان ندارد،کتاب به بخش های فراوانی تقسیم شده که حجم هرکدام از بخش ها از سه تا چهار صفحه تجاوز نمی کند ومتن هم ساده و روان با زبانی تقریباً محاوره نوشته شده است.همه اینها دست به دست هم می دهند تا بتوان کتاب را اصطلاحاٌ در یک نشست خواند.

البته شایان ذکر است که کتاب قبل از خواندن جذابیت های فراوانی دارد ازجمله آوازه ی نام نویسنده ،قرار گرفتن در لیست های مختلف از جمله لیست 1001 کتابی که قبل از مرگ باید خواند وهمچنین نام جالب در قند هندوانه. فکر می کنم مواردی که اشاره کردم در رسیدن این کتاب به چاپ هشتم  هم بی تاثیر نبوده اما اینکه متن و داستان کتاب چه مقدار در این مهم نقش داشته است را نمی دانم.(به یاد دارم که برای من نام در قند هندوانه و قلقلک آن لیست 1001تایی  باعث خرید این کتاب شد)

...............

راوی این کتاب برای ما از زندگی در یک مکان(در واقع شهر،روستاو یا ساختمانی در آنجا) به نام iDEATH و اطرافش سخن می گوید.مکانی که در آنجا هیچ صنعتی به اندازه صنایع مربوط به هندوانه پرکاربرد نیست.آنجا همه چیز را با هندوانه و شیره ای که از آن می گیرند درست می کنند.دیوار ها با قند هندوانه و چوب کاج و سنگ درست می شود.شیشه ها با جوشاندن آب هندوانه و غلیظ کردن شیره و بلوری کردن آن ساخته می شوند.نماد ها و مجسمه های شهر همگی درباره طبیعت و محیط زیست هستند به شکلی که کنار رودخانه مجسمه های شلغم،هویج،سیب زمینی،قزل آلا و یا ببری که در حال نواختن ساز ویولن است مشاهده می گردد.

نسل ببر ها مدت هاست که منقرض شده و یک جفت از آخرین ببرهایی که وجود داشته اند پدر و مادر شخصیت اصلی کتاب را جلوی چشمش خورده اند و او به یاد دارد که آن روزببرها همینطور که مشغول خوردن پدر و مادرش بودند با او که یک بچه مدرسه ای بوده صحبت کردند وحتی در درس حساب هم به او کمک کردند و رفتند.

اکثرمردم منطقه که جمعیت آنها به500 نفر هم نمی رسد در iDEATH زندگی می کنند ومابقی که تعداد محدودی هستنددرمنطقه ی فراموش شده و چند نفر از جمله راوی که شخصیت اصلی کتاب هم هست در کلبه های متروک اطراف روزگار می گذرانند.iDEATH مکان خاصی است که دائماً در حال تغییر است، رودخانه از زیر اتاق خواب هایش رد می شود و هر وقت یکی از اعضای ساکن در آن می میرد اتاقش را با دیواری مسدود و جنازه او را در تابوت شیشه ای می گذارند ودر کف رودخانه قرار می دهند و چند قارچ شب تاب هم در تابوت می گذارند که شب ها بدرخشد. 

منطقه فراموش شده منطقه وسیعی است که در واقع زباله دان تمام چیزهای فراموش شده انسانهاست.از آخرین باری که شخصی مسافت زیادی از این مسیر را آن هم فقط برای نوشتن کتابی در این باره طی کرده است بیش از صد سال می گذرد و اگر راوی در قند هندوانه بعد از آنکه متوجه شد در مجسمه سازی استعداد چندانی ندارد به پیشنهاد چارلی دست به نوشتن کتابی نمی برد آن کتاب آخرین کتاب نوشته شده درصد سال اخیر در iDEATH باقی می ماند. چارلی نام یکی از شخصیت های مهم و دانای iDEATH است و inBOIL  نام یکی از شخصیت های ساکن در منطقه ی فراموش شده که درآنجا حکم چارلی در iDEATH را دارد و ادعا می کند اهالی iDEATH هیچ چیز از iDEATH  واقعی نمی دانند و....

اگر تا همینجای متن نوشته شده من را خواندید و مثل من سردرگم و حیران نشدید پس احتمالا ازخواندن این کتاب لذت خواهید برد.

و اما نظر من درباره این کتاب این است که شاید اگر خواننده این کتاب را بارها و بارها بخواند بازهم پی به منظورواقعی براتیگان از نوشتن این کتاب نبرد(البته اگر چیزی برای پی بردن وجود داشته باشد) اما به هر حال من به عنوان یک خواننده فکر می کنم کتاب را می توان اعتراضی به دنیای جدید که دشمن محیط زیست است دانست.براتیگان آرمانی را که در داستانش ترسیم کرده شاید آنچنان هم برای ما جالب نباشد اما جهانیست که در آن بیشتر چیزهایی که امروز جزئی از زندگی ماست فراموش شده اند ،انسانها در آن  شغل خاصی ندارند،محیط زیست مورد احترام و تقدیر است و از ببر،قزل آلا و حتی شلغم مجسمه یادبود می سازند.ببرها در دوران زندگی شان به راحتی با انسانها همکلام می شوند وحتی  به راحتی انسانها را می کشند و می خورند و آب از آب هم تکان نمی خورد همانگونه که در دنیای واقعی انسانها ببر ها را می کشند و اتفاقی نمی افتد. البته به این برداشت هم نمی توان چندان اعتماد کرد چرا که حتی در این دنیای براتیگان هم در جایی از متن کتاب متوجه میشویم که خباثت انسانها دربرابر حیوانات پیروز می شود و نسل ببرها منقرض می گردد. و شاید همه ی اینها نمادهایی است از چیزهای مختلفی که براتیگان در سر داشته است و هر خواننده بسته به دانایی اش از آن سر درمی آورد.

...........................................

 ریچارد براتیگان زاده ی 1935 و در گذشته ی 1984 شاعر و نویسنده امریکایی بود که از او 9 رمان و یک مجموعه داستان و چند دفتر شعر باقی مانده است. معروف ترین اثرش رمان اول او به نام"صید قزل آلا در امریکا"ست همچنین کتاب شعری به نام"لطفا این کتاب را بکارید"که همراه با چند پاکت بذر فروخته می شد.قبل از اینکه در قند هندوانه را بخوانم نمی دانستم که نویسنده اش در یکی از روز های اکتبر 1984 رو به دریا پشت پنجره ایستاده است و با نگاه به دریا ماشه ی تفنگ کالیبر چهل و چهارِ نشانه گرفته بر روی شقیقه اش را کشیده است . 

..........................................

مشخصات کتابی که من خواندم:نشر چشمه،ترجمه مهدی نوید،چاپ ششم تابستان 1390 در 2000 نسخه

همچنین مطلب  حسین عزیز درباره این کتاب در وبلاگ میله بدون پرچم را می توانید از" اینجا"بخوانید.