هیولا - پل استر

شش روز پیش در کنار یکی از جاده های شمالِ ویسکونزین مردی خود را منفجر کرد . شاهدی در آنجا نبود،ولی ظاهراً مرد در کنار اتومبیلش که نزدیک چمن ها پارک شده بود ،نشسته بود و بمبی که در حال ساختن آن بود،تصادفاً منفجر شد.

این آغاز رمان "لویاتان" است که به فارسی هیولا ترجمه شده است. طبق یادداشت مترجم در ابتدای کتاب واژه ی لویاتان (یا در تلفظ صحیحش لِوای تِن) در انجیل به معنی حیوانی افسانه ای است،نوعی هیولای عظیم و بسیار نیرومند دریایی که هیچ قدرتی یارای برابری با آن را ندارد. نخستین بار در قرن هفدهم توماس هابز این نام را برای کتابی که درباره جامعه و سیاست نوشته بود برگزید و وام گرفتن این عنوان از سوی استر که به جامعه ی امریکا با دیدی انتقادی می نگرد هم جای تعجب ندارد . با این تفاوت که استر بر خلاف هابز در این  کتاب منظورش از هیولا و قدرت مطلقی که هیچ نیرویی یارای برابری با آن را ندارد سیاست نیست بلکه مسئله ای است که استر در بیشتر رمان هایش به آن می پردازد و آن چیزی نیست جز تصادف.همانطور که در یکی از رمان هایش می گوید:

"آن چه بر جهان حکومت می کند، پیشامد و احتمال است ،تصادف محض و تصادف هر روز مثل سایه ما را تعقیب می کند ..."

و یا در این کتاب می گوید:

"هر چیز ممکن است اتفاق بیفتد ،هرطور که باشد ،همیشه اتفاق می افتد ."

راویِ این کتاب مانند اغلب آثار استر یک نویسنده است .نویسنده ای به نام پیتر آرون که از ابتدای کتابی که ما در حال خواندن آن هستیم شروع به صحبت کردن با خواننده می کند.موضوع صحبتش البته فقط خودش و اتفاقاتی که بر او گذشته نیست و بیشتر به دوست نویسنده اش بنجامین ساچز می پردازد. بنجامین ساچز در طول زندگی اش تنها یک کتاب نوشته است که آن را هم مدیون عقایدش می باشد چرا که وقتی در سالهای جنگ امریکا با ویتنام به ارتش فراخوانده شد به جنگ نرفت و به همین خاطر به زندان افتاد و در آنجا بود که کتابش را نوشت . شاید از صفحات ابتدایی تا نیمه کتاب، اعمال و رفتار بنجامین ساچز برای خواننده عجیب و غیر قابل درک به نظر برسد اما بعد از خواندن کتاب تا پایان و آشنا شدن خواننده با لایه های این شخصیت و اتفاقاتی که از پس هم و به صورت تصادفی در پیش رویش قرار می گیرد قابل درک خواهد شد.

پیتر آرون  و بنجامین سانچز پانزده سال پیش از زمان روایت این کتاب در یک روز زمستانی از طرف ناشر به مراسمی شبیه به معرفی کتاب دعوت می شوند تا هرکدام بخش هایی از کتابشان را بخوانند. در آن روز برف شدیدی می بارد و به دلیل نامساعد بودن آب و هوا مراسم لغو می شود اما پیتر و بِن طی چند خرده تصادف درجریان لغو شدن مراسم قرار نمی گیرند ودر آن کولاک هرکدام به سختی خود را به محل برگذاری مراسم می رسانند و با کافه ی خالی مواجه می شوند .آنها که پیش از این همدیگر را نمی شناختند تصادفی با هم آشنا شده و پس از گپ و گفتی پُر و پیمان که تقریباً 30 صفحه ابتدایی کتاب را تشکیل می دهد به دوستان صمیمی یکدیگر تبدیل می شوند .

امروز(سال 1990) که کتاب روایت می شود پانزده سال از دوستی بن و پیتر و شش روز از کشته شدن مرد ناشناس طی انفجار گذشته وهنوز پلیس به هویت مقتول پی نبرده است اما وقتی ماموران اف بی آی با همکاری پلیس محلی در آثار ناچیز باقی مانده از جسد مقتول به تکه کاغذی بر می خورند که شماره تلفن پیتر روی آن نوشته شده است به سراغ او می روند و در این مورد چند پرسش از او می کنند،(پس از آن است که  پیتر مطمئن می شود که مقتول کسی نیست جز دوست نویسنده اش بنجامین ساچز) اما پیتر به ماموران چیزی نمی گوید و به جای آن برای افشای این راز شروع به نوشتن کتابی می کند که ما در حال خواندن آن هستیم.

"داستانی که باید نقل کنم نسبتاً پیچیده است و اگر تا پیش از این که آن ها به پاسخ های شان برسند آن را تمام نکنم ،کلماتی که خواهم نوشت مفهومی نخواهند داشت . پس از اینکه راز فاش شد،حتماً انواع دروغ ها را رواج خواهند داد ،مطالب زشتی در روزنامه ها و مجلات منعکس خواهد شد و در ظرف چند روز آبروی او را خواهند برد .مسئله این نیست که بخواهم از اعمال او دفاع کنم ،اما از آنجا که امکان دفاع از خود را ندارد،کمترین کاری که می توانم انجام بدهم توضیح این واقعیت است که او که بود و ماجراهایی که به پیدا شدنِ او در آن جاده ی ویسکونزین ختم شد چگونه روی داد..." 

و این است آغاز رازگشایی زندگی بنجامین ساچز توسط پیتر آرون و یا شرح چگونگی رشد و سایه افکنی  هیولا بر زندگی این نویسنده.

...........................................................

پل استر(Paul Auster) نویسنده ی 70 ساله امریکایی است که از چند سال گذشته آثارش در ایران هم طرفداران زیادی پیدا کرده است و آخرین کتابش به نام 4321 نه تنها در لیست شش نامزد نهایی جایزه ی بوکر2017  قرار گرفت بلکه چند روز پیش جایزه ی کتاب خارجی اینتر فرانسه را هم  از آن خود کرده است .

پی نوشت 1:  پیش ازهیولا از استر کتابهای ارواح،اتاق دربسته و تیمبوکتو  را خوانده بودم. از خواندن دو کتاب اول که مدت زیادی گذشته و نمی توانم نظر بدهم اما بین این دو کتاب که در وبلاگ درباره اش نوشتم هردو خوب بودند اما تیمبوکتو را بیشتر دوست داشتم.

پی نوشت 2:  نشر افق با خرید کپی رایت آثار استر را در ایران به چاپ می رساندو اولین مترجم آثار استر در ایران خجسته کیهان بوده است که به نظرم ترجمه این کتاب هم ترجمه خوبی بود.

مصاحبه ای از خانم کیهان می خواندم که درآن گفته بود وقتی درباره کتابِ "ناپیدا" به آقای استر ای میل دادم و گفتم رابطه نامتعارفی که در کتاب است را نمی توانیم آنگونه که هست در اینجا ترجمه و چاپ کنیم و مجبوریم بخشهایی که به شرح این رابطه می پردازد را حذف کنیم ،اما کلیت رابطه قابل حدس است. او در پاسخ به خوبی ما را درک کرد و گفت هر مشکلی داشتید با من تماس بگیرید من کمک می کنم. (قابل توجه نویسندگانی که احساس می کنند نوشته شان وحی منزل است)

مشخصات کتابی که من خواندم: 

ترجمه ی خجسته کیهان-نشر افق-چاپ اول -زمستان 86 - 2200 نسخه - 335 صفحه

در ادامه مطلب بخش هایی از متن را آورده ام.

 .........................................

-لابد آن هفده ماه زندان وحشتناک بوده. 

- نه آن قدر که فکر می کنی . در زندان چیزی نیست که موجب نگرانی باشد. روزی سه وعده غذا می خوری،ناچار نیستی لباس هایت را بشویی و همه ی زندگی ات از قبل برنامه ریزی شده . نمی دانی این وضع  چه قدر آدم را آزاد می گذارد . ص 36

اگر بدانی مردم وقتی خیال کنند جنون داری ،چگونه تنهایت می گذارند ،تعجب می کنی. وقتی بتوانی آن نگاه خاص را تقلید کنی،در برابر مشکلات واکسینه می شوی. ص 37

پس از این که نیروی از میان بردنِ خود را یافتیم ،ایده ی زندگی انسان تغییر کرد،حتی هوایی که تنفس می کردیم به بوی گند مرگ آلود شد . ص 41

هیچ کس نمی تواند بگوید یک کتاب از کجا می آید ،به خصوص کسی که آن را می نویسد .کتاب ها از نادانی زاده می شوند و اگر پس از نوشته شدن به زندگی ادامه دهند ،فقط به این خاطر است که درست درک نمی شوند.  !  ص 59

ساچز مانند سایر مردم تابع ساعت نبود و در نتیجه هرگز احساس نمی کرد وقتش را تلف می کند . این به آن معنی نیست که تولید نمی کرد،اما دیوار میان کار و تفریح برایش چنان کوتاه شده بود که به زحمت می توانست آن را ببیند .گمان می کنم این وضع به نویسندگی اش کمک می کرد ،چون ظاهرا بهترین ایده هایش وقتی از پشت میز دور بود ،به ذهنش می رسیدند . از این دیدگاه برای او همه چیز در طبقه بندی کار قرار می گرفت . غذا خوردن کار بود ،تماشای بازی های بسکتبال کار بود،نیمه شب همراه یک دوست در میخانه نشستن کار بود .برخلاف ظاهرش ،لحظه ای نبود که او در حال کارکردن نباشد. ص 66

خوب نیست آدم در گذشته باقی بماند. زندگی آن قدر جالب هست که فقط به گذشته نپردازیم . ص 74

بر خلاف ساچز، زبان هرگز در دسترس من نبوده است.من درون اندیشه هایم ،طوری که انگار در اتاقی در بسته محبوس باشم ،در برزخ میان احساس و بیان در تله افتاده ام و هر قدر هم تلاش کنم تا به بیان برسم ،به ندرت به چیزی بیش از لکنتی گنگ دست می یابم. ص 78

آن سال تنها دارایی من یک تشک ،یک میز کوچک،دو صندلی،یک اجاق برقی ،مقداری وسایل آشپزخانه ،و یک کارتن بود.این ها کم ترین وسایل برای زنده ماندن بودند ،اما من واقعا در آن اتاق خوشبخت بودم .و به قول ساچز: پناهگاهی برای درون بود ،اتاقی که تنها کُنشِ ممکن در آن اندیشیدن است. ص 88

اوایل دهه ی 1980 بود، روز ها ی گروگان گیری در ایران ،فجایع خمر سرخ در کامبوج و جنگ افغانستان .  ص 134

این که بخواهیم از آن چه در ضمیرمان می گذرد آگاه باشیم به قدر کافی مشکل است،چه برسد به خواندنِ فکر دیکران. ص 143

گفتم :هر کس در جزئی از وجود خود می خواهد بمیرد.همیشه شعله ی پنهان و کوچکی از میل به نابودی در ما شعله ور است .  ص 177

داشتن وجدانِ آگاه و احساسِ گناه در برابر هوس ها می تواند مرد خوبی را به بیراهه بکشد و درستکاری اش را زیر سوال ببرد. ص 190 

می گفت مقالاتش مربوط به مسایل روز بودند و هر یک را به دلیلی خاص نوشته بود ،همین جا دادن آن ها در یک کتاب معنی ندارد. یک بار به من گفت بهتر است بگذاریم این مقالات به مرگ طبیعی بمیرند.بگذار مردم آن ها را یک بار بخوانند و فراموش شان کنند،لازم نیست برای شان مقبره درست کنیم. ص 194

 پس از تولد سونیا  تا شش یا هشت هفته با کسی تماس نداشتم .ایریس و من در سرزمین کودک سرگردان بودیم ،کشوری که در آن خواب ممنوع است و شب را نمی توان از روز تشخیص داد ،کشوری که گِردِ مرزهایش دیواری است و خواسته های سروری کوچک به طور مطلق بر آن حکومت می کند. ص 200

هر روز تکرار روز های پیشین بود.امروز شبیه دیروز بود،فردا شبیه امروز می شد و آن چه هفته ی آینده روی می داد به طور مبهمی با آن چه که در این هفته گذشته بود ،گره می خورد.  ص 202

شاید این وضعیت برای اینکه حقیقت داشته باشد زیادی خوب به نظر می رسید ،اما ساچز دیگر قادر نبود درباره ی آنچه خوب است و آن چه حقیقت دارد فکر کند .راستش دیگر نمی توانست درباره ی هیچ چیز فکر کند .  ص 293

برخلاف پرچم که گاهی موجب عدم توافق میان مردم می شود ،مجسمه ی آزادی نمادی است که مباحثه نمی آفریند.بسیاری از آمریکایی ها نسبت به پرچم شان احساس غرور می کنند، اما بسیاری هم از آن شرمسارند.درحالی که مجسمه ی آزادی از این اختلافات در امان است.در صد سال گذشته فراسوی سیاست و ایدئولوژی ،در مرز کشور پابرجا مانده و نماد همه ی خصلت های نیکو بوده است. ص 298