دست های آلوده - ژان پل سارتر

اولگا پیچ رادیو را می گرداند ...

گوینده : قوای نظامی آلمان در تمام طول جبهه جنگ معارضه کنان عقب می نشینند .قوای شوروی در چهل کیلومتری مرز ((ایل لیر))،شهر ((کیشنار)) را اشغال کرده اند .قوای ایل لیر در هر مورد که موفق بشوند از منازعه خودداری می کنند .تا کنون تعداد زیادی پناهنده به صفوف متفقین پیوسته اند .مردم ایل لیر،ما می دانیم که شما را مجبور کرده اند تا در برابر اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی سلاح بر دارید . ما احساسات عمیق و دموکراتیک اهالی ایل لیر را می شناسیم و ما ....

این آغاز نمایشنامه ای است که در هفت مجلس اولین بار در آوریل 1948 در فرانسه و اسفند 1335 در تهران به روی صحنه رفته است . شخصیت اصلی نمایشنامه هوگو بارین  مرد جوانیست از یک خانواده ی ثروتمند که برای رسیدن به آرمان هایش که مبارزه با نازی های آلمانی و شکاف طبقاتی حاکم بر کشورش است خانه را ترک کرده و عضو حزبی به نام پرولتاریا می شود ،در حزب ابتدا به روزنامه نگاری مشغول می شود و پس از مدتی به سران حزب اعلام می کند که آمادگی انجام دادن یک کار درست و حسابی و مهم  را دارد (و البته در یک حزب مبارز منظور از کار مهم و درست و حسابی آدم کشی است ).

یکی از سران باهوش حزب پرولتاریا ،شخصی به نام هودِه رِر جهت ادامه ی مبارزه با بیگانگان و جلوگیری از کشته شدن بی حاصل نیرو ها و مردم قصد ائتلاف با چند حزب دیگر و دولت حاکم را دارد اما مابقی سران حزب اعتقاد دارند که حزب پرولتاریا  مدت هاست که در برابر همین حکومت در حال مبارزه است  و کشته داده  و حاضر به  دست دادن با آنها و قرار گرفتن در یک سمت حتی برای مبارزه با بیگانگان نخواهد بود. اما هوده رر که برخلاف دیگر سران حزب اصطلاحا افقی فراتر از بینی خود را می دید و از آنجا که از روابط بین حزبی خوبی هم برخودار بود درحال به سرانجام رساندن این ائتلاف بود که دیگر سران حزب تصمیم می گیرند از نظر خودشان یک کار درست و حسابی انجام دهند و در نظرشان حزب  و کشور و مردم را نجات دهند و در همین راستا حکم قتل هوده رر را صادر می کنند و این عمل را بر عهده ی هوگو می گذارند ....

کتاب با ملاقات بین اولگا و هوگو آغاز می شود ،این دو که سابقه همکاری در حزب را داشته و نظام فکری نسبتا مشابهی با هم دارند از آخرین ملاقاتشان دو سال می گذرد و هوگو دو سال گذشته را طی حکم پنج ساله ای که به جرم قتل صادر شده در زندان گذرانده است و حالا به دلیل رفتار مناسبش با سه سال عفو آزاد شده و به محض آزادی نزد اولگا آمده است .

سران حزب چندین بار در زندان قصد کشتن اصطلاحاً مهره ی سوخته ی حزب (هوگو) را داشتند و موفق نشدند و حالا هوگو با پاهای خودش به خانه ای آمده که محل رفت و آمد اعضای مهم حزب است ،اما اولگا قصد دارد به او کمک کند و سران حزب را قانع کند که او نام کسی را لو نداده و هنوز قابل اعتماد است .

پس از این ملاقات بخش عمده ی کتاب درنقل از گذشته و چگونگی انجام این ماموریت واگذارشده به هوگو می پردازد وچگونگی اجرای آن توسط هوگو می گذرد. هرچنداز ابتدا قاتل و مقتول در این جنایت مشخص است .اما آیا جنایت واقعی فقط این قتل است ؟ 

...........................................................

ژان-پل شارل ایمار سارْتْرْ  زاده ی 1902 و در گذشته ی 1980  فیلسوف ،اگزیستانسیالیست،رمان نویس و منتقد فرانسوی است که اگرحتی خیلی هم اهل فلسفه و نظریه های فلسفی نباشیم حداقل نام رمان تهوع او که در لیست 1001 کتاب هم حضور دارد را شنیده ایم . اما به غیر از آن اثر  کتاب ها و نمایشنامه های  معروف دیگر او  مثل: گوشه نشینان آلتونا ،مگس ها ،هستی و نیستی، سن عقل و... همگی جزء آثار پرطرفدار هستند . سارتر در سال 1964 موفق به دریافت جایزه ی نوبل ادبیات شد اما از پذیرفتن این جایزه خودداری کرد و اعلام کرد دوست ندارد نامش در آن لیست قرار بگیرد (که البته در آن لیست باقی ماند ).

  جایی خواندم که ژان پل سارتر که یک فیلسوف بود بهترین راه آموزش مفاهیم فلسفی به مردم را راه ادبیات و تئاتر می دانست،او در نمایشنامه هایش بدون اینکه سنگینی کلمات فلسفی حس شود قوی ترین افکار و سنگین ترین ایده ها را به مخاطب منتقل می کند.

مشخصات کتاب من : ترجمه ی جلال آل احمد ،انتشارات ژکان ،چاپ دوم ،1000 نسخه ،تابستان 1392

در ادامه مطلب بخش هایی از متن کتاب را آورده ام .

......................

شما دو تا هم که برای این وارد حزب شدید که شکم هایتان را سیر کنید . هی تو سلیک مگر خودت نگفتی که این مطلب عصبانیت می کرد چون به هیچ چیز دیگر نمی توانستی فکر کنی  و می گفتی که یه پسر بیست ساله به جای اینکه همه اش به فکر معده اش باشد خیلی کار های بهتر و خوب تر دارد که بکند.  ص 73

هوده رر: اون گناهش اینه که آمده توی حزب بی این که گرسنگی و بدبختی به حزب کشونده باشدش .

ژرژ : کسی در این مورد به او سرکوفت نزده . فقط یک دنیا فاصله میان ماست . او تفننی آمده به حزب و اگه وارد حزب شده واسه این بوده که خواسته کار پسندیده ای کرده باشه . اما ما چاره ای جز این نداشتیم . 

هوده رر : خیال میکنی که او غیر از این کاری می توانسته بکند؟ گرسنگی دیگران هم مسئله ی ساده ای نیست که به آسانی بشود تحملش کرد.   ص 75

سیاست یک نوع علم است،آدم می تواند نشان بدهد که حق دارد و دیگران اشتباه می کنند . ص 149

هوده رر:فرض می کنم که تو هم مثل همه آدم ها باشی که یک کمی قربانی اند و یک کمی شریک جرم .

ژسیکا: من شریک جرم هیچکس نیستم بی این که نظر مرا بخواهند درباره ام تصمیم گرفته اند .

هوده رر :این هم ممکن است : به هر صورت مسئله ی آزادی زن ها چندان مورد علاقه ی من نیست . ص 105

من نصف آراء کمیته مقاومت را برای خودمان خواسته ام .اما دیگر این حماقت را به خرج نمی دهم که نصف وزرای کابینه را بخواهم .چیزی که ما باید داشته باشیم اقلیت است.اقلیتی که مسئولیت اعمال و تصمیمات غیر ملی را به عهده دیگر احزاب بیاندازد.و با مخالفت با همین اعمال در داخل دولت وجاهت عامه به دست بیاورد. ص 161

پس می خواهی با حزب چه کار بکنی؟می خواهی مبدلش کنی به یک اصطبل اسب های مسابقه ؟چه فایده دارد که چاقو را هر روز تیز کنی و حتی یک بار هم با آن چیزی نبری؟ حزب فقط و فقط وسیله است .و تنها یک هدف پیش روی ماست : رسیدن به قدرت. ص 162

...دروغ را من اختراع نکرده ام .دروغ در یک جامعه طبقاتی متولد شده و هرکدام از ما از وقتی به دنیا آمده ایم ،آن را به ارث برده ایم ... ص 164

شما روشنفکر ها و بورژواهای آنارشیست برای این که کاری انجام ندهید ،دست به دامان منزه طلبی شده اید. هیچ کاری نکردن،ساکن و ساکت ماندن، دست زیر چانه زدن و دستکش به دست کردن !اما من دستهایم آلوده است.تا آرنج.من دست هایم را توی کثافت و خون فرو کرده ام . و تازه بعدش چه؟خیال می کنی با کمال معصومیت و دور از هر گناهی می شود حکومت کرد ؟  ص 165

اما من آدم ها را همان طور که هستند دوست دارم. باتمام کثافت ها و با تمام حقه بازی ها و بدی هاشان.من صدای آنها را،دست های گرم شان و پوست بدنشان را دوست دارم .نگاه های مضطرب شان را و مبارزه نومیدانه ای را که هر کدام شان در مقابل مرگ و رنج می کنند دوست دارم.بنظر من این که در تمام دنیا یک آدم کمتر باشد یازیادتر حساب است. قیمتی است.اما تو؟ پسرجان تورا خوب می شناسم .تو مخربی .آدم ها مورد تنفرت هستند .چون تو از خودت متنفری .منزه بودن تو درست شبیه مرگ است و انقلابی که تو در مغز می پروری انقلاب ما نیست .تو نمی خواهی دنیا را تغییر بدهی . تو می خواهی دنیا را بترکانی. ص 168